Accountants worden vaak gezien als rationele cijferaars, gewapend met balansen en rapporten. Maar volgens Gert Engelen, bestuurder van accountantskantoor BOOX en gastlector aan UCLL, is dat beeld onvolledig. Tijdens de Docentendag van AccountancyVandaag hield hij een pleidooi voor het belang van emotionele intelligentie in de accountancysector. “Zonder oog voor emoties blijft ons advies beperkt. Pas wanneer er vertrouwen is, kunnen we echt het verschil maken voor ondernemers”, benadrukte hij.
“Zonder oog voor emoties blijft ons advies beperkt. Pas wanneer er vertrouwen is, kunnen we echt het verschil maken voor ondernemers.”
Van berekend vertrouwen naar relationeel vertrouwen
Gert Engelen illustreerde zijn punt met een praktijkvoorbeeld uit zijn eigen job als accountant. In 2014 werd hij aangesteld als accountant van een familiebedrijf in de landbouwsector. “In het begin draait zo’n samenwerking vaak om berekend vertrouwen: cijfers, analyses, contracten. Maar naarmate de relatie groeide, ontstond er relationeel vertrouwen. Ik werd een vertrouwenspersoon.”
Dat vertrouwen leidde tot ingrijpende beslissingen: de regeling van de familiale opvolging in 2018, de gedeeltelijke verkoop van aandelen aan een Europese groep en, in 2025, de oprichting van een private stichting om opnieuw de controle te verzekeren. Volgens Gert toont dit traject hoe het vertrouwen tussen accountant en ondernemer evolueert, al kan dit soms een proces van lange adem zijn. “En dat vertrouwen heeft altijd een emotionele component.”
“Als accountant zijn we betrouwbaar en consciëntieus, maar missen soms de openheid en sociale vaardigheden die nodig zijn om echt als trusted advisor te fungeren. Soft skills zijn daardoor geen nice-to-have, maar een absolute noodzaak.”
Vertrouwen en emoties: onafscheidelijk duo
Wetenschappelijk onderzoek ondersteunt die stelling. De Universiteit van Amsterdam wees bijvoorbeeld uit dat negatieve emoties het vertrouwen in anderen verminderen. Aan de Universiteit Leiden kwam men tot de conclusie dat moeite met emoties en een gebrek aan vertrouwen vaak hand in hand gaan.
Gert zag dat ook in de praktijk. Hij werd door een familiebedrijf in de bouwsector gecontacteerd nadat hun vorige accountant nauwelijks aandacht had gehad voor emoties. “Er heerste boosheid en frustratie bij de familieleden, omdat de financiële resultaten tegenvielen en de uitgekeerde dividenden sterk daalden. Dat had een enorme impact op de samenwerking”, aldus Gert.
Tijdens zijn presentatie peilde hij naar de mening van de aanwezige deelnemers. Op de vraag of emoties deel uitmaken van het accountantsberoep antwoordde een ruime meerderheid positief. “Dat is veelzeggend. We voelen aan dat emoties niet langer weggeduwd kunnen worden.”
De persoonlijkheid van de accountant
Een obstakel daarbij is de persoonlijkheid van accountants zelf. Onderzoek van de Universiteit van Tilburg, gebaseerd op de Big Five-test, toont duidelijke verschillen met de gemiddelde burger. Accountants scoren hoog op betrouwbaarheid (4,7 op 5), maar laag op openheid (2,9), altruïsme (2,6) en extraversie (2).
“Dat profiel verklaart veel”, zegt Gert. “Als accountant zijn we betrouwbaar en consciëntieus, maar missen soms de openheid en sociale vaardigheden die nodig zijn om echt als trusted advisor te fungeren. Soft skills zijn daardoor geen nice-to-have, maar een absolute noodzaak.”
“We moeten studenten de kans geven om te oefenen in situaties waar emoties meespelen. Enkel zo leren ze het evenwicht tussen ratio en emotie vinden.”
EQ: hefboom voor de toekomst
Volgens Gert staat de accountantssector voor een cruciale uitdaging: accountants moeten verder kijken dan cijfers alleen. “Vandaag wordt er in de opleiding en in de praktijk nog te weinig aandacht besteed aan emoties en EQ. Terwijl net die vaardigheden nodig zijn om ondernemers met vertrouwen te adviseren.”
Ook technologie kan daarin een rol spelen. Op de vraag hoe AI accountants zou kunnen helpen bij het toepassen van EQ, gaven de deelnemers uiteenlopende antwoorden: van het structureren van gesprekken tot het voorbereiden van adviesmomenten met behulp van software zoals Claritalk. “AI kan ons ondersteunen, maar nooit vervangen”, nuanceerde Gert. “Het menselijke contact blijft de kern.”
Onderwijs als voedingsbodem voor soft skills
Hoe kan het onderwijs studenten voorbereiden op die realiteit? Volgens de spreker zijn er nog te weinig momenten in opleidingen waar communicatie, teamwork, probleemoplossend denken en creativiteit echt centraal staan.
Uit de suggesties van deelnemers kwamen concrete ideeën naar voren: werken aan praktijkcases en studieprojecten, job shadowing (een vorm van training waarbij een persoon (de ‘schaduw’) een professional volgt en observeert tijdens zijn of haar dagelijkse werkzaamheden, nvdr), adviesgesprekken oefenen, en zelfs het installeren van een structurele leerlijn rond soft skills. “We moeten studenten de kans geven om te oefenen in situaties waar emoties meespelen. Enkel zo leren ze het evenwicht tussen ratio en emotie vinden.”
Sleutel tot vertrouwen
De finale boodschap van Gert was duidelijk: emoties en EQ zijn onmisbaar in de accountancy van morgen. “Cijfers vertellen ons veel, maar nooit het volledige verhaal. Achter de cijfers zitten mensen, met hun zorgen, angsten en ambities. Als wij die emoties leren herkennen en omarmen, kunnen we pas echt de trusted advisor zijn die ondernemers nodig hebben.”
